Surowce i energia dla społeczeństwa
Misją Instytutu jest dostarczanie nauce i gospodarce nowoczesnych, ekonomicznych, ekologicznych i społecznie atrakcyjnych rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi kraju i regionów w obszarze surowcowym i energetycznym. Misja ta jest realizowana pod hasłem: Surowce i energia dla społeczeństwa.
Mariusz Blimel: Jaka jest krótka historia Instytutu?
Dr hab. inż. Krzysztof Galos, prof. nadzw. IGSMiE PAN; Dyrektor Instytutu:
Historia naszego Instytutu sięga lat 80’ ubiegłego wieku. W roku 1986 zostaje założony Zakład Podstaw Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, przekształcony następnie w Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, a następnie w roku 1998 – w Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk (IGSMiE PAN).
M.B.: Jaka jest w ocenie Pana Dyrektora misja Instytutu?
K.G.: Misją Instytutu jest dostarczanie nauce i gospodarce nowoczesnych, ekonomicznych, ekologicznych i społecznie atrakcyjnych rozwiązań służących zrównoważonemu rozwojowi kraju i regionów w obszarze surowcowym i energetycznym. Misja ta jest realizowana pod hasłem: Surowce i energia dla społeczeństwa. Poza rozwijaną działalnością naukowo-badawczą w tych obszarach, misję tą realizujemy również świadcząc profesjonalne usługi badawczo-rozwojowe dla podmiotów gospodarczych oraz jednostek administracji rządowej i samorządowej. Ta działalność usługowa przynosi blisko 40% rocznych przychodów Instytutu. Sprawia ona zarazem, że jesteśmy blisko problemów i wyzwań branży górniczej, energetyki i inżynierii środowiska.
M.B.: Jakie są dążenia, cele Instytutu?
K.G.: Dążymy do tego, aby nasza instytucja była miejscem pracy, gdzie szanuje się wartości etyczne. Dbamy o wzrost prestiżu naukowego Instytutu w krajowej i międzynarodowej przestrzeni badawczej oraz do pogłębiania współpracy z przedsiębiorstwami. Chcemy to osiągać m.in. poprzez:
- Rozwój współpracy z innymi jednostkami naukowymi poprzez udział w realizacji projektów badawczych na poziomie krajowym i europejskim, w szczególności w obszarze innowacyjnych zagadnień badawczych z zakresu szeroko pojętej gospodarki surowcami mineralnymi i energią,
- Rozwijanie więzi z innymi jednostkami naukowymi oraz podmiotami gospodarczymi (zwłaszcza przemysłowymi) w kraju i zagranicą, poprzez wspólną realizację prac badawczych i rozwojowych,
- Rozwijanie posiadanej bazy laboratoryjnej oraz związanej z tym oferty naukowo-badawczej w obszarach będących specjalnością Instytutu.
M.B.: W jaki sposób osiąga się doskonałość naukową?
K.G.: Instytut posiada kategorię „A” w ostatniej ocenie parametrycznej jednostek naukowych. W 2017 roku Komisja Europejska przyznała nam prestiżowe wyróżnienie HR Excellence in Research, potwierdzające najwyższą jakość pracy naukowej w naszym Instytucie. Efekty pracy naukowej znajdują potwierdzenie w systematycznie rosnącej liczbie publikacji naukowych (średnio 150 pozycji rocznie). Rośnie również liczba cenionych publikacji pracowników Instytutu z listy Journal Citation Report (w roku 2017 − 34 takie publikacje).
Instytut był i jest współorganizatorem wielu kongresów i konferencji naukowych. Cyklicznie organizowanych jest pięć konferencji tematycznych pt.: Zagadnienia Surowców Energetycznych i Energii w Gospodarce Krajowej, Aktualia i Perspektywy Gospodarki Surowcami Mineralnymi, Szkoła Eksploatacji Podziemnej, Warsztaty Górnicze – Zagrożenia Naturalne w Górnictwie, oraz Forum Gospodarki Energetycznej. Planujemy też reaktywację kolejnej – Szkoły Gospodarki Odpadami.
Od ponad 25 lat funkcjonuje również wydawnictwo naukowe Instytutu, posiadające szeroką ofertę dla polskich i zagranicznych naukowców. Na szczególną uwagę zasługuje kwartalnik Gospodarka Surowcami Mineralnymi − Mineral Resources Management, indeksowany w bazie Web of Science.
M.B.: Co stanowi o pozycji Instytutu?
K.G.: Najcenniejszy kapitał w Instytucie to bez wątpienia nasi pracownicy. W chwili obecnej zatrudniamy blisko 110 osób. Pracownicy naukowi zorganizowani są w cztery zakłady i trzynaście pracowni specjalistycznych. Pozostali pracownicy stanowią wsparcie kadry naukowej w zakresie naukowo-technicznym i obsługi administracyjnej.
Nasi pracownicy posiadają wysokie kompetencje merytoryczne oraz często wieloletnie doświadczenie, pogłębiane w ramach staży i praktyk zagranicznych, w trakcie realizacji prac naukowo-badawczych oraz szkoleń. Są członkami organów doradczych, gremiów opiniujących, stowarzyszeń oraz certyfikowanymi ekspertami i doradcami instytucji krajowych i zagranicznych.
Naszym atutem jest struktura wiekowa, w której niemal 40% zatrudnionych stanowią pracownicy w wieku poniżej 35 lat. Staramy się bowiem łączyć doświadczenie starszych pracowników z zapałem i nowymi ideami proponowanymi przez młodszą kadrę. Kwalifikacje poszczególnych zespołów pozwalają utrzymywać interdyscyplinarny charakter działalności, dostrzegalny w szerokim zakresie aktywności naukowej i badawczo-rozwojowej naszego Instytutu.
Nasi pracownicy posiadają długoletnie doświadczenie w realizacji projektów naukowo-badawczych. Część kadry naukowej stanowią profesorowie z długoletnim (nawet 40-letnim) stażem. Wszyscy kierownicy 13 Pracowni mają co najmniej 10-letnie doświadczenie we współpracy z przemysłem oraz ośrodkami naukowo-badawczymi w kraju i za granicą. Każdy z nich, wraz z zespołem zrealizował co najmniej 50 projektów naukowo-badawczych oraz – głównie – badawczo-rozwojowych.
M.B.: Jak przebiega wasza działalność badawczo-usługowa oraz współpraca krajowa i zagraniczna?
K.G.: Działalność naukowo-badawcza i badawczo-rozwojowe to dwa ważne aspekty funkcjonowania Instytutu. Na przestrzeni czterech ostatnich lat w naszej instytucji zrealizowano blisko 300 projektów i prac o charakterze naukowo-badawczym i badawczo-rozwojowym, w szczególności:
- około 25 kluczowych projektów międzynarodowych,
- około 20 istotnych projektów krajowych,
- ponad 180 usług naukowo-badawczych i badawczo-rozwojowych dla krajowych podmiotów gospodarczych,
- ponad 70 prac dla jednostek administracji rządowej i samorządowej.
W ostatnich kilkunastu latach Instytut zrealizował w międzynarodowych konsorcjach m.in. kilka międzynarodowych projektów w ramach Programu Horyzont2020, kilkanaście projektów w ramach programu KIC Raw Materials oraz kilka projektów międzynarodowych finansowanych z innych źródeł. Z drugiej strony w naszym Instytucie każdego roku wykonujemy 50-60 prac o charakterze naukowo-badawczym – badawczo-rozwojowym dla krajowych podmiotów gospodarczych oraz 20-25 takich prac dla jednostek administracji rządowej i samorządowej.
M.B.: Jak ocenia Pan współpracę, zarówno z ośrodkami krajowymi, jak i zagranicznymi?
K.G.: Łącznie liczba podmiotów, dla których Instytut wykonywał prace w ostatnich czterech latach sięga 70. Wykaz najważniejszych firm, z którymi nawiązaliśmy długoletnią współpracę przedstawia dołączona infografika (KKK).
W wyniku wieloletniej działalności na forum międzynarodowym Instytut nawiązał długofalową współpracę z niemal 30 ośrodkami naukowymi w Europie oraz w Stanach Zjednoczonych. IGSMiE PAN należy także do Konsorcjum KIC Raw Materials, w skład którego wchodzi ponad 120 partnerów z krajów UE. Jest również członkiem licznych sieci naukowo-przemysłowych i klastrów, zarówno międzynarodowych, jak i krajowych, związanych ze zrównoważonym pozyskiwaniem i użytkowaniem surowców i energii.
M.B.: Do kogo skierowana jest oferta Instytut?
K.G.: Naszą ofertą chcemy w szczególności zainteresować przedsiębiorców z sektora przemysłu wydobywczego, paliwowo-energetycznego, podmioty działające w obszarze ochrony i inżynierii środowiska.
Obecny zakres prac realizowanych przez Instytut dla podmiotów gospodarczych jest bardzo szeroki i interdyscyplinarny. Poniżej wskazano główne obszary tematyczne prac oferowanych przez poszczególne Pracownie Instytutu:
- Geologia stosowana:
- Prognozowanie, poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż kopalin,
- Szacowanie i klasyfikacja zasobów złóż i ich ocena geologiczno-gospodarcza,
- Kartografia geologiczno-gospodarcza i geośrodowiskowa,
- Zasady i podstawy prawne racjonalnej gospodarki złożami, ich waloryzacji i ochrony,
- Systemy informatyczne w gospodarce zasobami złóż (modele cyfrowe złóż),
- Przygotowanie i opiniowanie wniosków koncesyjnych,
- Przygotowywanie projektów robót geologicznych i nadzór geologiczny.
- Górnictwo:
- Kierunki rozwoju nowych technologii eksploatacji złóż,
- Ocena efektywności systemów eksploatacji złóż,
- Ocena uciążliwości warunków geologiczno-górniczych eksploatacji złóż,
- Cyfrowe modelowanie i harmonogramowanie wydobycia,
- Ocena możliwości zagospodarowania złóż i pozyskiwania surowców mineralnych,
- Ekonomiczne, formalno-prawne, techniczne, technologiczne i środowiskowe uwarunkowania pozyskiwania surowców mineralnych ze źródeł pierwotnych, wtórnych i odpadowych.
- Ekonomika górnictwa i energetyki:
- Ocena ekonomiczna przedsięwzięć inwestycyjnych w górnictwie oraz w sektorze paliwowo energetycznym,
- Wycena aktywów geologiczno-górniczych,
- Projektowanie i szacowanie kosztów pozyskania węgla, likwidacji kopalń, obciążeń publiczno-prawnych i cywilno-prawnych górnictwa,
- Gospodarka surowcami mineralnymi:
- Analizy i prognozy światowego i krajowego rynku surowcowego (produkcja, podaż, popyt, ceny),
- Modelowanie krajowej gospodarki surowcowej,
- Polityka surowcowa Polski na tle innych krajów,
- Ocena bezpieczeństwa surowcowego kraju.
- Gospodarka paliwami i energią:
- Polityka energetyczna i ocena bezpieczeństwa energetycznego regionów oraz kraju,
- Narzędzia polityki energetycznej i ekologicznej,
- Modelowanie, prognozowanie i optymalizacja rozwoju krajowego systemu paliwowo-energetycznego, także z zastosowaniem modeli matematycznych,
- Analizy międzynarodowych i krajowych rynków paliw oraz rynków energii,
- Nowe metody wychwytywania oraz magazynowania gazów i energii, w szczególności dwutlenku węgla i wodoru,
- Analizy wykorzystania paliw w transporcie (w tym: e-mobility, CNG).
- Odnawialne źródła energii:
- Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych,
- Ocena potencjału geotermalnego wód wraz z analizą korzyści technicznych, ekonomicznych i środowiskowych (w tym walorów balneologicznych i leczniczych),
- Ocena warunków hydrogeologicznych zbiorników wód podziemnych w płytkich horyzontach wodonośnych pod kątem potencjału wodnego (woda pitna) i energetycznego (pompy ciepła)
- Optymalizacja wykorzystania energii geotermalnej w tzw. hybrydowych (wielopaliwowych) systemach ciepłowniczych,
- Ocena stopnia redukcji emisji z paliw biomasowych w nowoczesnych kotłach stałopaliwowych,
- Analiza energooszczędności oraz optymalizacja doboru instalacji do produkcji energii elektrycznej i cieplnej.
- Surowce ze źródeł wtórnych i odpadowych:
- Źródła, parametry jakościowe oraz możliwości użytkowania mineralnych surowców odpadowych i kopalin towarzyszących,
- Charakterystyka mineralogiczno-technologiczna surowców skalnych, w tym odpadowych,
- Możliwości technologiczne oraz aspekty prawno-finansowe odzysku surowców mineralnych z odpadów,
- Badania naturalnych i syntetycznych surowców mineralnych pod kątem ich wykorzystania jako sorbentów gazów,
- Analiza systemów zbiórki i przetwarzania (recyklingu) złomów jako wtórnych źródeł surowców,
- Metodyka śladu środowiskowego (LCA) i śladu węglowego (CF) oraz analizy środowiskowe w całym cyklu życia surowców.
- Geoinżynieria i inżynieria środowiska:
- Badania jakości i stateczności górotworu w warunkach obciążeń statycznych i dynamicznych wokół wyrobisk podziemnych, budowli oraz obiektów naziemnych,
- Badania geofizyczne budowy, właściwości i czasoprzestrzennego zachowania się ośrodków gruntowych i skalnych z zastosowaniem metod falowych: sejsmicznej, sejsmologicznej, sejsmoakustycznej, sejsmometrycznej i georadarowej,
- Rozpoznanie, badania i analiza jakości środowiska gruntowo-wodnego, w szczególności w pobliżu czynnych i zamkniętych obiektów przemysłowych oraz obiektów składowania odpadów,
- Wykorzystanie odpadów wydobywczych i przemysłowych do celów rekultywacji,
- Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych oraz przemysłowych.
Zapraszamy do współpracy i do odwiedzenia naszej strony internetowej: www.min-pan.krakow.pl
Zaplecze laboratoryjne Instytutu.
W IGSMIE PAN funkcjonują obecnie trzy laboratoria:
- Laboratorium Geotermalne w Bańskiej Niżnej - Białym Dunajcu. Aparatura i oprogramowanie specjalistyczne: Najstarsza w Polsce instalacja geotermalna, użytkowana również na potrzeby ciepłownictwa (od 1993 r.). Podstawowy zakres badań: opracowywanie przyjaznych dla środowiska rozwiązań technologicznych bazujących na odnawialnych źródłach energii oraz kompleksowe wykorzystanie i zagospodarowanie wód geotermalnych; modelowanie pracy systemów geotermalnych oraz symulacja energetyczno-ekonomicznych warunków pracy układów ciepłowniczych, również hybrydowych.
- Laboratorium Geofizyki Inżynierskiej. Aparatura i oprogramowanie specjalistyczne: Georadar z antenami powierzchniowymi 50, 100 i 250 MHz oraz anteną otworową 100 MHz, 48-kanałowa aparatura sejsmiczna, 12 szerokopasmowych sejsmometrów, GPS różnicowy L1/L2. Podstawowy zakres badań: rozpoznania struktury i właściwości różnych ośrodków geologicznych oraz zachodzących w nich procesów fizyczno-mechanicznych.; badania geofizyczne i modelowanie numeryczne; analiza procesów osuwiskowych, zapadliskowych, stateczności obwałowań przeciwpowodziowych; ocena jakości podłoża pod obiekty budowlane powierzchniowe i podziemne, jak również dla potrzeb prowadzenia prac górniczych i tunelowania.
- Laboratorium Badań Środowiskowych. Aparatura specjalistyczna: spektrometr AAS Altec AMA 254, Spektrometr ICP OES Perkin-Elmer Optima 7000 DV, fotometr SLANDI LF 200. Podstawowy zakres badań: oznaczenia rtęci całkowitej, zawartości metali ciężkich, anionów w próbkach ciekłych; badania terenowe i laboratoryjne zanieczyszczenia wód podziemnych, powierzchniowych, gleb, gruntów; analizy jakości odpadów, surowców bądź ścieków oraz zanieczyszczeń metalami i metaloidami, ze szczególnym uwzględnieniem rtęci; ocena oddziaływania składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych oraz szlaków komunikacyjnych i różnych obiektów przemysłowych na środowisko przyrodnicze, w tym ocena możliwości zagospodarowania odpadów oraz prognozowanie migracji zanieczyszczeń w środowisku gruntowo-wodnym.